Các hiện tượng thời tiết cực đoan như el nino trong năm 2023 có thể xảy ra trên diện rộng, ảnh hưởng không chỉ Việt Nam mà còn nhiều quốc gia trên thế giới.
Nhìn lại khí hậu năm 2022
Năm 2022, thế giới đã chứng kiến một loạt thảm họa tự nhiên và thiên tai như El nino, La Nina, động đất, lũ lụt diễn ra tại nhiều quốc gia, gây ra những tác động nghiêm trọng chưa từng thấy. Chẳng hạn như tại Pakistan, một đợt lụt lớn đã làm ngập 1/3 diện tích đất và tại châu Âu, mùa Hè nóng nhất đã diễn ra trong 500 năm qua. Trong khi đó, Mỹ đã phải đối mặt với những trận bão tuyết “quái vật” vào tháng 12. Những hiện tượng này đã khiến cho người dân tại nhiều quốc gia, như Mỹ, Pakistan, Italy và vùng Sừng châu Phi, chịu đựng những cảnh tượng khốc liệt. Tuy nhiên, đó chỉ là những dấu hiệu ban đầu của những thảm họa sắp tới.
Theo Tiến sĩ Saleemul Huq – một chuyên gia về Biến đổi khí hậu tại Bangladesh, các nhà khoa học đã nhanh chóng đưa ra những kết luận rằng 50% khả năng Pakistan sẽ gặp phải một trận lụt lớn như thế nào đã xảy ra trước đó. Điều này là kết quả của sự biến đổi khí hậu do con người gây ra. Ngoài ra, các trận bão mạnh như bão Ian ở Mỹ cũng có khả năng xảy ra với tỷ lệ 30%. Không có gì đảm bảo rằng thế giới sẽ không gặp phải những thảm họa tương tự trong tương lai.
Hiện tượng El Nino là gì?
Khái niệm ngắn gọn: “El Nino là một kiểu thời tiết xảy ra ở Thái Bình Dương. Trong thời gian này, những cơn gió bất thường khiến nước ấm trên bề mặt từ xích đạo di chuyển về phía đông, phía Trung và Nam Mỹ. El Nino có thể gây ra nhiều mưa hơn bình thường ở Nam, Trung Mỹ và ở Hoa Kỳ.”
Năm 2023, hiện tượng El Nino khiến thế giới có thể đối mặt với nhiệt độ kỷ lục
Các nhà khoa học khí hậu cho biết, thế giới có thể phá vỡ kỷ lục nhiệt độ trung bình mới vào năm 2023 hoặc 2024, do biến đổi khí hậu và sự trở lại dự kiến của hiện tượng thời tiết El Nino.
Theo các mô hình khí hậu, sau khi hiện tượng thời tiết La Nina ở Thái Bình Dương kéo dài trong ba năm và làm giảm nhẹ nhiệt độ toàn cầu, thế giới sẽ đối mặt với hiện tượng El Nino vào cuối năm nay, mang lại nhiệt độ cao hơn. Trong hiện tượng El Nino, gió thổi từ phía tây dọc theo đường xích đạo chậm lại và nước ấm bị đẩy về phía đông, làm tăng nhiệt độ bề mặt đại dương.
Các mô hình khí hậu cho thấy rằng hiện tượng El Nino sẽ quay trở lại vào cuối mùa hè tại phương bắc và có thể phát triển mạnh vào cuối năm 2023. Năm 2016 được ghi nhận là năm nóng nhất trên toàn cầu, đồng thời cũng là năm của El Nino mạnh, tuy nhiên, biến đổi khí hậu đã thúc đẩy nhiệt độ tăng cao ngay cả trong những năm không có hiện tượng này.
Tám năm qua, thế giới đã chứng kiến tám năm nóng nhất từ trước đến nay, phản ánh một xu hướng nóng lên dài hạn do tác động của phát thải khí nhà kính.
Friederike Otto, một chuyên gia khí hậu và giảng viên tại Viện Grantham, Đại học Hoàng gia Luân Đôn, cho biết El Nino có thể gây ra nhiệt độ cao và làm tăng các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, chẳng hạn như nắng nóng, hạn hán và cháy rừng. Bà Otto dự đoán năm 2023 có thể nóng hơn năm 2016 nếu El Nino tiếp diễn và thế giới tiếp tục thải ra khí thải từ nhiên liệu hóa thạch.
Vào ngày 20/4, các nhà khoa học Copernicus của EU đã công bố một báo cáo về các tình huống khí hậu cực đoan trong năm ngoái, năm đứng thứ năm trong danh sách năm nóng nhất ghi nhận được. Mùa hè năm 2022 ở châu Âu đã trải qua nhiệt độ cao kỷ lục, trong khi hạn hán do biến đổi khí hậu gây ra đã gây ra lũ lụt tại Pakistan và mực nước biển ở Nam Cực đã giảm xuống mức thấp kỷ lục vào tháng 2. Copernicus cũng cho biết nhiệt độ trung bình toàn cầu đã cao hơn 1,2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Mặc dù hầu hết các nhà sản xuất lớn trên thế giới đều đã cam kết giảm khí thải của họ xuống 0, lượng khí thải CO2 toàn cầu vẫn tiếp tục tăng lên trong năm ngoái.
Hiện tượng El nino ảnh hưởng đến Việt Nam thế nào?
Nắng nóng với nhiệt độ cao sẽ đến sớm:
Theo Trung tâm Khí tượng thủy văn quốc gia, trong nửa cuối tháng 3 và đầu tháng 4/2023, có khả năng xuất hiện nắng nóng tại các vùng Tây Bắc Bộ, vùng núi phía Tây Bắc và Trung Trung Bộ. Trong khi đó, khu vực Nam Bộ có thể gặp nhiều ngày nắng nóng, đặc biệt tập trung ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ.
Cao điểm nắng nóng của năm nay dự kiến sẽ diễn ra từ tháng 6 đến tháng 8, chủ yếu ở Bắc Bộ và Trung Bộ, với cường độ có thể mạnh hơn, gay gắt hơn so với cùng kỳ năm trước. Trong những tháng này, nhiệt độ trên khắp cả nước sẽ cao hơn khoảng 0,5 độ C so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.
Theo dự báo của cơ quan khí tượng, từ tuần sau, các hình thức thời tiết gây nắng nóng bắt đầu xuất hiện, bao gồm vùng áp thấp nóng phía Tây mở rộng sang Việt Nam, áp cao cận nhiệt đới ổn định và khối khí biển từ vịnh Bengal thổi tới theo hướng Tây Nam. Đối với Bắc Bộ và Trung Bộ, nắng nóng dự kiến sẽ xảy ra trong khoảng thời gian từ ngày 21 đến ngày 24/03, trong khi Nam Bộ có khả năng sẽ tiếp tục trải qua cường độ nắng nóng.
Cơ quan khí tượng dự báo rằng đến cuối tháng 3, nhiệt độ mặt nước biển khu vực trung tâm Thái Bình Dương (khu vực NINO3.4) sẽ có xu hướng tăng và có khả năng chuyển sang trạng thái trung tính từ tháng 4-5/2023 với xác suất khoảng 75-85%. Sau đó, trong những tháng mùa hè năm 2023, xu hướng tăng nhiệt độ mặt nước biển khu vực NINO3.4 sẽ tiếp tục.
Vì vậy, nắng nóng sẽ đến sớm hơn dự kiến. Khả năng cao sẽ xuất hiện nắng nóng ở khu vực Tây Bắc Bắc Bộ và Nam Bộ trong tháng 3 và sau đó tăng cường và lan tỏa sang khu vực Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ vào tháng 4-5/2023. Cơ quan khí tượng cũng cảnh báo rằng nắng nóng có thể ảnh hưởng đến sản xuất và sức khỏe cộng đồng ở các khu vực gặp nắng nóng.
Giai đoạn từ tháng 6-8/2023, nhiệt độ mặt nước biển khu vực trung tâm Thái Bình Dương tiếp tục tăng dần và ENSO duy trì trạng thái trung tính và nghiêng về pha nóng trong các tháng mùa hè. Từ tháng 6-8/2023, số lượng bão/áp thấp nhiệt đới trên khu vực Biển Đông có khả năng tương đương với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ (khoảng 4-5 cơn bão/áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông), và có khả năng xuất hiện từ nửa cuối tháng 6/2023.
Từ tháng 6-8/2023 nắng nóng xảy ra chủ yếu ở khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ, cường độ nắng nóng có khả năng gay gắt hơn so với cùng thời kỳ năm 2022. Mức độ nắng nóng và nhiệt độ tại các tỉnh như: Sơn La, Hoà Bình, Điện Biên, Lai Châu, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị nhiệt độ sẽ cao hơn mợi năm. Trên phạm vi toàn quốc nhiệt độ phổ biến ở mức cao hơn khoảng 0,50 C so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.
Tại Hà Nội, Đài Khí tượng thủy văn khu vực đồng bằng Bắc Bộ cũng đưa ra dự báo, mùa hè năm nay, vùng Thủ đô có thể xuất hiện sáu đến tám đợt nắng nóng, tập trung trong khoảng từ đầu tháng 6 đến nửa đầu tháng 8, trong đó có khoảng hai đến ba đợt nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt.
Tối 6/5/2023, TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia cảnh báo thiên tai và thời tiết cực đoan cho biết, trong ngày lập hạ, kỷ lục nhiệt độ cao nhất Việt Nam được xác lập vào lúc 16h là 44,1 độ C tại xã Hồi Xuân (huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa). Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, mức nhiệt độ kỷ lục trước đó là 43,3 độ C xuất hiện vào ngày 20/4/2019.
Khô hạn sẽ diễn ra trên diện rộng
Theo Ông Lê Đình Quyết, Phó Trưởng phòng Dự báo, Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ, mùa nắng nóng ở Thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh Đông Nam Bộ như: Tây Ninh; Bình Phước; bình Dương năm nay đến sớm và kết thúc muộn hơn so với mọi năm. Cụ thể, tháng 3/2023, dự báo nhiệt độ trung bình phổ biến cao hơn mọi năm, khả năng xuất hiện một vài đợt nắng nóng diện rộng ở khu vực Đông Nam Bộ và ven biên giới Tây Nam với nhiệt độ cao nhất 35-38 độ C.
Theo dự báo, trong tháng 4, nhiệt độ trung bình sẽ cao hơn so với nhiều năm trước và nắng nóng sẽ lan rộng, với nhiệt độ cao nhất là từ 36-39 độ C, có nơi như Bình Phước, Đồng Nai, Bình Dương… nơi nắng nóng có thể cao hơn 39 độ C. Các chuyên gia khí tượng thủy văn cũng đã cảnh báo rằng mùa hè năm nay sẽ có nắng nóng khắp nơi và cường độ nóng cũng sẽ cao hơn so với những năm gần đây.
Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia thời tiết và biến đổi khí hậu, dữ liệu mới nhất cho thấy El Nino sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam từ tháng 5 năm nay, gây ra hạn hán và nắng nóng. Ông cũng cho biết, mưa do các đợt không khí lạnh gần đây chỉ tập trung ở phía đông bắc và vùng ven biển, gây ra ít mưa ở phía tây. Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì phía tây là vùng thượng nguồn cung cấp nước lớn cho các hồ thủy điện, trong đó có hai hồ thủy điện lớn là Sơn La và hồ thuỷ điện Hòa Bình. Nếu không có đủ nước cho các hồ chứa, sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp và điện lực.
Ở khu vực Bắc Trung Bộ, mưa chủ yếu tập trung ở vùng ven biển, dẫn đến ít nước được cung cấp cho các hồ chứa, bao gồm cả hồ thủy điện và hồ thủy lợi. Nếu mực nước trong các hồ giảm, sẽ làm giảm công suất phát điện và sản lượng điện. Trong mùa hè sắp tới, do nhu cầu về điện gia tăng do nắng nóng và sản lượng điện giảm, có nguy cơ thiếu điện ở khu vực phía bắc.
Hiện tại, ENSO (El Nino – Southern Oscillation) đang ở giai đoạn trung tính, nhưng chỉ kéo dài đến giữa tháng 5. Từ cuối tháng 5 trở đi, khả năng El Nino sẽ chiếm ưu thế, dẫn đến thời tiết nắng nóng và khô hạn. El Nino có thể kéo dài đến năm 2024. Ảnh hưởng của El Nino sẽ làm giảm lượng nước trong các con sông và nước ngầm, trong khi thời tiết nắng nóng và gió khô nóng chiếm ưu thế. Nếu La Nina chỉ gây ra mưa lụt trong một khoảng thời gian ngắn, thì El Nino sẽ ảnh hưởng kéo dài và âm ỉ. Xâm nhập mặn sẽ trở nên trầm trọng ở đồng bằng sông Cửu Long và các thành phố ven biển. Tây Nguyên cũng sẽ gặp khô hạn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhu cầu sử dụng nước cho sinh hoạt, thủy điện và nông nghiệp, cũng như nhu cầu tiêu thụ điện. Đó là nhận định của một chuyên gia thời tiết.
Theo ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo thời tiết tại Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, La Nina dự kiến sẽ kéo dài đến hết mùa Xuân năm 2023 với tỷ lệ xảy ra là 70-75%. Sau đó, có xu hướng chuyển dần sang trạng thái trung tính vào mùa hè. Nhiệt độ nền dự kiến sẽ cao hơn năm ngoái và số đợt nắng nóng gay gắt sẽ cũng cao hơn. Trên Biển Đông, dự báo sẽ có khoảng 11-13 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, trong đó có 5-6 cơn sẽ ảnh hưởng đến đất liền.
Tổng lượng mưa dự kiến trong năm nay sẽ thấp hơn so với trung bình nhiều năm trước đó, và không có khả năng mưa lớn diện rộng theo lịch sử. Tuy nhiên, mưa rải rác, có cường độ lớn vẫn có khả năng xảy ra trên một vài khu vực hẹp.
Sẵn sàng và ứng phó với thiên tai, biến đổi khí hậu ngày một tốt hơn
Để chủ động ứng phó với các hiện tượng khí hậu cự đoan như el nino, các địa phương cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng các công trình cấp nước sạch, duy tu toàn bộ hệ thống cống, trạm bơm nhằm phục vụ công tác phòng, chống hạn hán. Sẵn sàng lập kế hoạch ứng phó những kịch bản khí hậu cực đoan với cấp độ nắng nóng tăng dần có thể xảy ra do hiện tượng ấm lên toàn cầu.
Trước những nguy cơ được dự báo như vậy, ngay từ bây giờ, người dân cần chuẩn bị các kế hoạch tiết kiệm, bảo tồn nguồn nước, chủ động về thời vụ. Lan tỏa hưởng ứng chủ đề Ngày Nước thế giới, Ngày Khí tượng thế giới và Chiến dịch Giờ Trái đất năm 2023, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị các cấp Bộ, ngành, địa phương thống nhất hành động, triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm.
Ngoài ra, cần thúc đẩy phong cách sống xanh, thân thiện với môi trường và thiên nhiên, đảm bảo phát triển bền vững. Để cụ thể hơn, cần nghiên cứu và áp dụng các giải pháp để tăng khả năng lưu giữ nước ngọt và giảm việc khai thác nước dưới đất. Đồng thời, cần áp dụng các giải pháp để lưu giữ nước mưa tại các khu đô thị và dân cư tập trung nhằm giảm tình trạng ngập úng. Quan trọng hơn, cần đặc biệt quan tâm đến quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên nước kết hợp với bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai để thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cần đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ mới như công nghệ 4.0 để giải quyết các vấn đề liên quan đến thiên tai. Cần thu thập và khai thác thông tin từ vệ tinh để dự báo các hiện tượng thiên tai từ sớm nhằm phục vụ hiệu quả cho các hoạt động phát triển kinh tế của đất nước. Cuối cùng, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan khí tượng thủy văn, quản lý thiên tai, tài nguyên nước và chính quyền địa phương để phòng ngừa, sẵn sàng và ứng phó với thiên tai và biến đổi khí hậu.
Bài viết được chúng tôi tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn, cảm ơn các tác giả đã cung cấp thông tin hữu ích để Hợp Nhất hoàn thành bài viết này. Cảm ơn bạn đọc đã dành thời gian theo dõi. Mọi ý kiến đóng góp, bạn hãy để lại bình luận bên dưới, chúng tôi sẽ phản hồi trong thời gian sớm nhất.
Cập nhật những đợt sóng nhiệt tại Việt Nam và Châu Á mới nhất
