Người bán khống chứng khoán là hành vi vi phạm pháp luật có thể rút giấy phép hành nghề của nhân viên môi giới, đình chỉ hoạt động môi giới đối với công ty chứng khoán từ 1-2 tháng.
Bán khống chứng khoán là gì?
Khái niệm và hoạt động của bán khống
Bán khống (short selling) là một chiến lược đầu tư cho phép sinh lời từ việc giá cổ phiếu giảm. Tuy nhiên, nó không dành cho tất cả mọi người và chỉ được áp dụng trong các quy định quản lý của pháp luật.
Thực chất, bán khống là hoạt động bán cổ phiếu mà người bán không sở hữu vào thời điểm thực hiện giao dịch. Khi bán khống, nhà đầu tư mượn chứng khoán từ tài khoản của nhà môi giới và bán ra trên thị trường, với kỳ vọng giá chứng khoán giảm. Sau đó, họ mua lại số lượng cổ phiếu với giá thấp hơn trong tương lai để trả lại cho nhà môi giới, từ đó thu lợi.
Ví dụ, bạn có thể vay 1.000 cổ phiếu V. từ nhà môi giới, sau đó bán trên thị trường với giá 110.000 đồng/cổ phiếu, thu về 110 triệu đồng. Nếu giá cổ phiếu V. giảm 5.000 đồng/cổ phiếu, bạn chỉ cần dùng 105 triệu đồng để mua lại 1.000 cổ phiếu V., và trả lại cho nhà môi giới. Như vậy, bạn kiếm được 5 triệu đồng từ hoạt động bán khống.
Tuy nhiên, nếu giá cổ phiếu V. tăng 5.000 đồng/cổ phiếu, bạn sẽ phải mua lại số lượng trên với giá 115 triệu đồng, tức là lỗ 5 triệu đồng.
Quy trình và rủi ro của bán khống
Cách thực hiện bán khống chứng khoán
Để thực hiện bán khống cổ phiếu, nhà đầu tư cần có tài khoản ký quỹ và đủ tiền mặt hoặc vốn cổ phần trong tài khoản đó để đảm bảo cho việc vay mượn cổ phiếu. Nhà đầu tư phải giữ đủ vốn chủ sở hữu trong tài khoản ký quỹ (ít nhất 25% theo quy định của từng công ty chứng khoán) để duy trì vị thế bán. Trong quá trình nắm giữ cổ phiếu đã vay, nhà đầu tư sẽ phải trả lãi cho nhà môi giới và đáp ứng các yêu cầu ký quỹ.
Khi giá cổ phiếu giảm, nhà đầu tư đóng vị thế bán bằng cách mua lại số lượng cổ phiếu đã vay với giá thấp hơn, sau đó trả lại cho nhà môi giới. Để có lợi nhuận, nhà đầu tư cần cân nhắc các chi phí như lãi suất, hoa hồng và phí phải trả.
Rủi ro của bán khống
Mặc dù bán khống có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao. Bất kể là giao dịch chứng khoán cơ sở hay chứng khoán phái sinh, khi giá cổ phiếu tăng, người bán khống rất dễ bị lỗ, thậm chí có thể gánh lỗ vô hạn.
Trong quá trình chờ bán khống, nhà đầu tư phải trả các khoản lãi cho tài khoản ký quỹ. Tiền lãi này ngày càng tăng lên nếu thời gian chờ mua lại kéo dài.
Hơn nữa, việc bán khống không được quản lý chặt chẽ, dẫn đến nguy cơ thao túng cổ phiếu và gây thiệt hại cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Phạm vi và quy định của bán khống ở Việt Nam
Tại Việt Nam, cho đến nay, Uỷ ban chứng khoán Nhà nước vẫn chưa cho phép giao dịch bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở. Một số nhà đầu tư đã “lách luật” bằng cách giao dịch cá nhân hoặc vay mượn giữa các nhà đầu tư cá nhân, thường được gọi là “bán nhờ trên tài khoản người khác”. Tuy nhiên, phương pháp này phức tạp và không phổ biến.
Tuy không được áp dụng trong thị trường chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư vẫn có thể thực hiện bán khống trên thị trường chứng khoán phái sinh, sử dụng phương thức giao dịch hai chiều. Nhà đầu tư có thể bán chứng khoán phái sinh (hợp đồng tương lai chỉ số VN30) mà không cần sở hữu cổ phiếu cơ sở, miễn là họ đáp ứng yêu cầu ký quỹ.
Ông Vũ Bằng – chủ tịch Ủy ban Chứng khoán nhà nước (SSC) – khẳng định tới đây các hành vi bán khống sẽ bị xử phạt thật nặng, có thể rút giấy phép hành nghề của nhân viên môi giới, đình chỉ hoạt động môi giới đối với công ty chứng khoán từ 1-2 tháng.
Kết luận
Bán khống chứng khoán là một chiến lược đầu tư cho phép sinh lợi từ giảm giá cổ phiếu. Tuy nhiên, nó không phù hợp cho các nhà đầu tư ít kinh nghiệm và đòi hỏi hiểu biết về thị trường và quy định liên quan. Cần lưu ý rằng bán khống có rủi ro cao và có thể gây thiệt hại lớn nếu không được quản lý cẩn thận. Việc áp dụng bán khống cũng tuân thủ các quy định và hướng dẫn của Uỷ ban chứng khoán Nhà nước và các công ty chứng khoán.
