ADHD hay còn gọi là rối loạn tăng động giảm chú ý là một triệu chứng rối loạn đặc trưng bởi sự vội vàng, hiếu động thái quá và giảm chú ý thường phổ biến ở trẻ em, có thể phát triển tiếp tục đến giai đoạn tuổi vị thành niên và có thể tồn tại đến tuổi trưởng thành. Trung bình trong 100 trẻ có khoảng 5 trẻ có rối loạn này.
ADHD là gì?
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) là một rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến sự tập trung, quản lý hành vi và kiểm soát xung đột. Đây là một rối loạn thường gặp ở trẻ em, nhưng cũng có thể tiếp tục tồn tại trong tuổi trưởng thành.
Biểu hiện của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
Người mắc ADHD thường có những triệu chứng như sự mất tập trung, quá động, và khó kiểm soát hành vi. Sự mất tập trung thường biểu hiện qua khả năng tập trung kém, khó thực hiện công việc lâu dài, dễ bị phân tâm và quên. Sự quá động thể hiện qua việc không ngồi yên, khó kiềm chế hành vi nghịch ngợm, hay nói nhiều hơn người khác và không kiểm soát được hành động. Các xung đột trong việc kiểm soát hành vi có thể dẫn đến tình trạng tức giận, khó kiềm chế cảm xúc và hành vi bất thường.
Theo cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn Tâm thần, ấn bản thứ năm (DSM-5), ADHD có 3 dạng:
- Giảm chú ý, nhưng không tăng động hoặc bốc đồng.
- Tăng động và bốc đồng, nhưng có thể vẫn chú ý.
- Giảm chú ý, tăng động và bốc đồng (dạng ADHD phổ biến nhất).
Tác động của ADHD đến đời sống
ADHD có thể gây ảnh hưởng đến học tập, công việc và các mối quan hệ xã hội của người bị ảnh hưởng. Mặc dù không có phương pháp điều trị hoàn toàn chữa trị ADHD, nhưng có thể sử dụng một số biện pháp như định hình môi trường, hỗ trợ giáo dục, và trong một số trường hợp, sử dụng thuốc để giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Điều quan trọng là hiểu rằng ADHD không phải là do thiếu tự kiểm soát hay do việc không muốn làm việc, mà là một rối loạn thần kinh mà người bị ảnh hưởng không thể kiểm soát được.
Cách xác định có bị hội chứng ADHD ở trẻ em
Để xác định một trẻ có mắc hội chứng ADHD hay không, bạn có thể chuẩn đoán qua những triệu chứng sau:
Kiểu không tập trung
Các trẻ bị hội chứng ADHD loại này thường:
- Không tập trung chú ý một cách kỹ càng vào các chi tiết.
- Dễ dàng bị phân tâm, không làm theo hướng dẫn, mắc lỗi cẩu thả, không thể duy trì chú ý vào việc chơi và công việc ở trường, dễ sao lãng chú ý, đặc biệt hay quên
- Trẻ rối loạn tăng động giảm chú ý không hề kém thông minh so với các bạn cùng lứa. Tuy nhiên, trẻ gặp phải khó khăn trong việc nghe hướng dẫn của thầy cô, từ đó thường xuyên tỏ ra lơ mơ, không kịp nắm bắt lời giảng hoặc những yêu cầu của việc làm bài tập.
- Thường quên bài vở, hay làm mất những thứ như đồ chơi, sách vở hay dụng cụ học tập.
- Trẻ gặp khó khăn về kỹ năng đọc và viết, tập trung kém thành ra tiếp thu chậm dẫn đến kết quả học tập không ổn định.
Hiếu động thái quá, tăng động
- Các trẻ này thường “hoạt động luôn tay chân”. Bồn chồn, sốt ruột, ngọ ngoạy, di chuyển và đi lại liên tục không chịu ở yên một chỗ.
- Liên tục chạy nhảy, leo trèo luôn chân ở khắp nơi
- Gặp khó khăn lớn khi phải giữ sự im lặng
- Nói quá nhiều, thậm chí gắt lời, cướp lời người khác
- Gặp khó khăn khi phải chờ đợi.
- Thường làm gián đoạn, thích phá đám trò chơi khi người khác đang chơi.
Bốc đồng
- Hành xử một cách nguy hiểm mà không cần quan tâm đến hậu quả ra sao.
- Hay quậy phá, dễ nổi giận, khó kiềm chế cảm xúc. Trẻ có thể bùng phát các cơn thịnh nộ ở những thời điểm không phù hợp.
Ngoài ra trẻ còn có các triệu chứng khác như:
- Không giao tiếp với bạn bè, thiếu tự tin trong giao tiếp với người xung quanh.
- Trẻ hay gặp khó khăn khi bày tỏ cảm xúc bằng lời hoặc những cử chỉ thông thường.
Hậu quả của hội chứng ADHD
- Suy giảm thành tích học tập, khó khăn trong các mối quan hệ gia đình, xã hội.
- Hoạt động quá mức, khó kiểm soát, xung động dẫn đến tai nạn.
- Làm tăng tệ nạn chống đối xã hội.
Nguyên nhân gây ra hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
Nguyên nhân gây ra hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng có một sự kết hợp của các yếu tố di truyền, môi trường và sự phát triển não bộ có thể góp phần vào việc xuất hiện ADHD. Dưới đây là một số yếu tố được cho là có liên quan đến ADHD:
1- Yếu tố di truyền: ADHD có xu hướng chạy trong gia đình, cho thấy có yếu tố di truyền. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu một người thân trong gia đình mắc ADHD, nguy cơ mắc ADHD sẽ cao hơn so với những người không có tiền sử gia đình về ADHD. Tuy nhiên, không có một gen cụ thể nào được xác định là gây ra ADHD.
2- Sự phát triển não bộ: Một số nghiên cứu cho thấy rằng sự phát triển não bộ có thể bị ảnh hưởng trong trường hợp ADHD. Các vùng não liên quan đến quá trình kiểm soát chú ý, ức chế hành vi và tổ chức không hoạt động hiệu quả trong những người mắc ADHD. Có thể có sự chậm phát triển hoặc không đồng bộ giữa các khu vực não này, dẫn đến các triệu chứng của ADHD.
3- Môi trường: Một số yếu tố môi trường có thể đóng vai trò trong việc góp phần vào phát triển ADHD. Các yếu tố như hút thuốc lá, sử dụng chất kích thích (như cần sa hoặc cồn) trong quá trình mang thai, tiếp xúc với các chất ô nhiễm môi trường và việc sinh hoạt gia đình không ổn định có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thần kinh.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ADHD là một rối loạn phức tạp và không có một nguyên nhân cụ thể duy nhất. Sự kết hợp của nhiều yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của ADHD.
Ngoài ra, còn một số yếu tố nguy cơ của ADHD:
- Những người có quan hệ huyết thống như cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị ADHD hoặc rối loạn sức khỏe tâm thần khác
- Tiếp xúc với các chất độc từ môi trường như chì, được tìm thấy chủ yếu trong sơn và đường ống trong các tòa nhà cũ
- Mẹ sử dụng ma túy, rượu hoặc hút thuốc trong khi mang thai
- Trẻ sinh non
Những lầm tưởng hay gặp về ADHD
Dưới đây là một số lầm tưởng phổ biến về ADHD mà người ta thường gặp:
1- ADHD chỉ tồn tại ở trẻ em: Điều này không đúng. ADHD có thể tồn tại trong suốt cuộc đời và ảnh hưởng đến người lớn. Mặc dù triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian, nhưng ADHD không phải là một vấn đề chỉ giới hạn ở tuổi thơ.
2- ADHD là do việc nuôi dạy không tốt hoặc do thiếu kỷ luật: ADHD không phải là kết quả của việc nuôi dạy không tốt hoặc do thiếu kỷ luật. Đó là một rối loạn thần kinh có liên quan đến sự phát triển não bộ và có yếu tố di truyền. Người bị ảnh hưởng không thể kiểm soát được triệu chứng ADHD một cách tự ý.
3- Tất cả những người bị ADHD đều rất hiếu động: ADHD không chỉ liên quan đến hiếu động. Một số người có ADHD có thể có triệu chứng mất tập trung nghiêm trọng mà không có hiệu động quá mức. ADHD có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau và không phải tất cả mọi người bị ảnh hưởng đều có cùng những triệu chứng giống nhau.
4- ADHD là một vấn đề tâm lý hay là do ý chí yếu: ADHD không phải là một vấn đề tâm lý hay do ý chí yếu. Đây là một rối loạn thần kinh có yếu tố di truyền và liên quan đến sự phát triển não bộ. Người bị ảnh hưởng cần sự hỗ trợ và điều trị thích hợp để quản lý triệu chứng của họ.
5- Thuốc điều trị ADHD là lựa chọn duy nhất: Mặc dù thuốc điều trị có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng ADHD, nhưng nó không phải là lựa chọn duy nhất. Các phương pháp không dùng thuốc như tư duy định hình môi trường, tập trung vào quản lý hành vi, hỗ trợ giáo dục và tâm lý học có thể cũng rất hữu ích trong việc quản lý ADHD.
Lưu ý rằng mỗi người bị ADHD có thể có những trải nghiệm và triệu chứng riêng, và quan trọng nhất là tìm hiểu thông tin chính xác và được tư vấn từ các chuyên gia y tế để hiểu rõ hơn về ADHD và cách quản lý nó.
Hội chứng ADHD có di truyền không?
Có, ADHD có yếu tố di truyền. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng có một sự tương quan di truyền trong việc xuất hiện ADHD. Nếu một người trong gia đình mắc ADHD, nguy cơ mắc ADHD ở những thành viên khác trong gia đình cũng tăng lên so với những gia đình không có tiền sử về ADHD.
Tuy nhiên, di truyền không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra ADHD. Nó là một sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và các yếu tố môi trường. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng môi trường có thể góp phần vào phát triển ADHD, bao gồm các yếu tố như hút thuốc lá, sử dụng chất kích thích trong quá trình mang thai, tiếp xúc với chất ô nhiễm môi trường và môi trường gia đình không ổn định.
Tóm lại, ADHD có yếu tố di truyền, nhưng không phải là do di truyền một cách đơn nhất. Các yếu tố môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến sự phát triển và xuất hiện của ADHD.
Các biện pháp điều trị bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
Có một số biện pháp điều trị khác nhau để quản lý triệu chứng ADHD. Thông qua sự kết hợp của các phương pháp này, người bị ảnh hưởng có thể tìm được hỗ trợ và cải thiện chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số biện pháp điều trị phổ biến cho ADHD:
1- Hỗ trợ giáo dục: Đối với trẻ em và thanh thiếu niên, hỗ trợ giáo dục là một phần quan trọng của điều trị ADHD. Các phương pháp này bao gồm cung cấp thông tin và kiến thức về ADHD cho người bệnh và gia đình, hướng dẫn kỹ năng quản lý thời gian, tập trung và tổ chức công việc, cung cấp sự hỗ trợ giáo dục cá nhân hóa và tạo môi trường học tập thích hợp.
2- Tư duy định hình môi trường: Điều chỉnh môi trường để tạo điều kiện thuận lợi cho người bị ADHD là một biện pháp hữu ích. Điều này bao gồm tạo ra sự sắp xếp và tổ chức không gian làm việc, đặt ra những mục tiêu rõ ràng và cung cấp cấu trúc và lịch trình hàng ngày.
3- Hỗ trợ tâm lý và hành vi: Tâm lý học và các phương pháp hỗ trợ hành vi có thể được sử dụng để giúp người bị ảnh hưởng quản lý triệu chứng ADHD và xây dựng kỹ năng quản lý stress, tăng cường sự tự tin và kiểm soát cảm xúc.
4- Thuốc điều trị: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng thuốc điều trị ADHD. Các loại thuốc thông thường được sử dụng là thuốc kích thích như metylphenidat (Ritalin, Concerta) và amphetamin (Adderall). Thuốc có thể giúp cải thiện khả năng tập trung, giảm độ động và tăng cường quản lý hành vi.
5- Hỗ trợ xã hội và gia đình: Việc có sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các nhóm hỗ trợ có thể rất quan trọng đối với người bị ảnh hưởng. Gia đình và những người xung quanh có thể cung cấp sự thông cảm, hỗ trợ và tạo một môi trường thuận lợi để giúp người bị ADHD thích nghi và thành công.
Mỗi trường hợp ADHD có thể đòi hỏi các biện pháp điều trị khác nhau hoặc kết hợp của chúng. Quan trọng là tìm hiểu và làm việc với các chuyên gia y tế để tìm ra phương pháp điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể.
