Địa danh Châu Thành được nhiều tỉnh phía Nam lấy để đặt tên cho các huyện trên địa bàn, hiện nay có 10 tỉnh phía Nam có địa danh này, bao gồm: Long An, Sóc Trăng, Tiền Giang, Bến Tre, An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang (2 huyện Châu Thành và Châu Thành A), Kiên Giang, Trà Vinh và Tây Ninh.
1- Theo phó giáo sư – tiến sĩ ngôn ngữ học Lê Trung Hoa thì “châu thành” theo tiếng Hán có nghĩa là bao vây chung quanh thành phố. Chính vì lẽ đó mà huyện Châu Thành của các tỉnh miền Tây Nam Bộ hiện nay đều nằm cạnh thị xã, hoặc thành phố của tỉnh đó.
2- Theo Từ điển Tiếng Việt (Quang Hùng – Ánh Ngọc), châu thành là từ Hán Việt. Châu là vùng đất, thành là đô thị, từ châu thành được giải thích là vùng đô thị hay còn gọi là thành phố.
3- Với cách diễn đạt tương tự, Việt Nam từ điển (Lê Văn Đức) giải nghĩa châu thành là “thành thị, khu vực chính một xứ hay một tỉnh, nơi người đứng đầu xứ hay tỉnh trưởng cai trị, thường dân cư đông đúc, mua bán thịnh vượng”.
Trong sách Phương ngữ Nam bộ ghi chép và chú giải (Nam Chi Bùi Thanh Kiên) ghi rõ: “Châu thành chỉ các làng xã vây quanh tỉnh lỵ”.
4- Theo bách khoa toàn thư mở Wikipedia thì: Châu Thành là tên gọi chung để chỉ lỵ sở hay thủ phủ của tỉnh. Về sau, biến thành tên riêng một loạt thủ phủ của nhiều tỉnh ở Nam Kỳ (Nam Bộ Việt Nam). Ngày nay, các huyện Châu Thành ở Nam Bộ là (hoặc từng là) vùng đất tiếp giáp các tỉnh lỵ.
5- Theo tác giả Nguyễn Thanh Lợi trong bài viết Địa danh Châu Thành đăng trên tạp chí Nghiên cứu và Phát triển (số 3/2009), sau khi chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ, tháng 6/1867, Pháp ra nghị định chia 6 tỉnh Nam Kỳ ra 24 hạt tham biện.
Lỵ sở của hạt gọi là châu thành, có chức năng như một trung tâm hành chính của hạt. Tỉnh Sài Gòn có các châu thành Sài Gòn, Chợ Lớn, Cần Giuộc…; tỉnh Mỹ Tho có các châu thành Mỹ Tho, Chợ Gạo, Cần Lố, Cai Lậy.
Từ năm 1912, địa danh Châu Thành chính thức được đặt tên cho nhiều đơn vị hành chính cấp quận ở Nam Kỳ. Ở hàng chục tỉnh như Mỹ Tho, Cần Thơ, Sa Đéc, Sóc Trăng… đều có quận Châu Thành.
Với những cách giải thích ở trên, nghe có vẻ khác nhau nhưng thực ra đều phù hợp. Nếu cách giải nghĩa của từ điển dựa vào việc phân tích nghĩa của từ thì Phương ngữ Nam bộ ghi chép và chú giải giải thích dựa trên thực tế cuộc sống hiện nay.
Tổng hợp bởi vuongphat.com.vn
